Sharksploitation Filmleri: Sinema tarihi boyunca insan olmayan varlıkları konu alan canavar temalı filmler büyük ilgi çekmiştir. Bunlardan bazıları hayal ürünü olmasına karşın bir kısmı da gerçek, var olan canlılardan yaratılmış canavarlardır. Dev karıncalar, örümcekler, timsahlar, goriller ve tabii ki köpekbalıkları!

Peter Benchley’in aynı adlı romanından uyarlanan “Jaws” sharksploitation janrını başlatan film olmuştur. Bu filmden sonra “Jaws” bir seri olmuş ve katil köpekbalığı temalı filmler beyazperdede boy göstermeye başlamıştır. Türün filmleri kimi zaman büyük bütçelere sahip yapımlar olurken bazıları ise oldukça düşük bütçeyle, neredeyse trash sınıfına girecek filmlerdi. İtalyan istismar sinemasının kötü ünlü yönetmenleri Bruno Mattei ve Joe D’Amato‘da bu türe ait filmler yapmıştır. Türk sinemasında da ana teması köpekbalığı olmasa da Jaws’tan etkilenildiği açıkça belli olan yönetmenliğini Çetin İnanç’ın yaptığı, başrolünde Cüneyt Arkın’ın oynadığı Çöl (1983) filmini sayabiliriz.

Benchley’in romanında şişman gazeteci Meadows, Şerif Brody’e: “Köpekbalıkları baltalı katiller gibidir, Martin. Onlarda kontrol edilemeyen bir çılgınlık ve kötülük vardır” der. Filmde de gördüğümüz gibi şişman gazeteci Meadows söylediklerinde oldukça haklıydı. Film geçtiğimiz yıllarda (2005) 30’uncu yıldönümü şerefine özel bir DVD’si piyasaya sürüldü. Jaws’dan sonra hiçbir köpekbalığı filmi onun elde ettiği başarıya ulaşamadı. Bunun sebeplerinden birisi de insanlar üzerinde o derece büyük bir etki yaratamaması ve gerçekçiliği yakalayamamasıydı.

Jaws’ın devam filmlerinde, ilk filmdekinin aksine daha fazla köpekbalığı sahnesi mevcuttu. Bu da ikinci ve üçüncü filmin insanlar üzerinde çok fazla etki yaratmamasının nedenlerinden birisiydi. Hatta Spielberg filmle ilgili bir röportajında köpekbalıklarını bilinçli olarak çok fazla göstermediğini belirtmiştir.

Jaws’dan bir süre sonra birkaç köpekbalığı filmi daha çevrildi. Devam filmleri ve taklitleri dışında Jaws’dan kırıntılar taşıyan Piranha (1978), Orca (1977) ve Anaconda (1997) gibi filmler de çevrildi. Renny Harlin’in 1999’da yönetmenliğini yaptığı Deep Blue Sea filmi ise bu janra yeni bir soluk getiriyor ve köpekbalığını farklı bir açıdan ele alıyordu. Ayrıca gelişen teknolojinin de nimetlerinden yararlanıp daha önce denenemeyen şeyleri de yapma fırsatını buldu. Harlin’in Deep Blue Sea’deki temel yeniliği “Akıllı Köpekbalıkları” idi (Bir grup çılgın bilim adamı köpekbalıklarının beyinleri üzerinde yaptığı genetik deneyler sonucu akıllı, katil köpek balıkları yaratmaya çalışıyorlardı). Jaws ve türevlerinde köpekbalıklarının yaptıkları doğalarının bir gereği sonucu meydana gelen olaylar; fakat Deep Blue Sea’de insan gibi davranma ve bir intikam duygusu ile saldırmak var.

Bu türe ait düşük bütçeli filmlerde dikkati çeken unsurların başında köpekbalığı tarafından öldürülen insan sayısının oldukça fazla oluşu gelir. Örneğin Jaws’da sadece beş kişi köpekbalığı tarafından öldürülürken, 2003 yapımı Shark Zone’da bu sayı neredeyse yirmidir.

Bazı filmlerde ise efsane olan devasa köpekbalığı figürü karşımıza çıkar. Shark Hunter (2001), Shark Attack 3: Megalodon (2002) ve Magalodon (2004) da karşımıza çıkan, okyanusun derinliklerinde yaşayan prehistorik çağdan günümüze kadar gelmiş “the meg” boyutlarıyla izleyiciyi şaşkına düşürmüştür. İnsana zarar vermenin ötesinde, önüne çıkan her şeyi silip süpürecek bir boyutta ve vahşiliktedir.

Bu türe ait en farklı yapım ise 2004 yapımı Open Water’dır. Burada tatilde dalış yapmaya giden bir çiftin açık denizde mahsur kalmaları konu edilir. Film birçok izleyicinin bir köpekbalığı filminde görmeyi beklediği devasa, vahşi köpekbalıklarına sahip değil. Çoğu Hollywood yapımı köpekbalıklarının aksine burada gerçek köpekbalıkları kullanılmış ve boyutları da izleyiciyi tatmin edici büyüklükte değildi.

 Tolga Demirtaş (tolga@iyikotufilm.com)