Izbavitelj, yönetmeni Krsto Papić olan 1976 yapımı bir Hırvat korku-bilim kurgu filmi.1976’da yayınlanmış olmasına rağmen 1982 Fantasporto uluslararası film festivalinde En İyi Film ödülünü aldı. Film 49. Akademi Ödüllerinde En İyi Yabancı Film kategorisi altında Yugoslavya’yı temsil etmek üzere seçildi ama aday olarak kabul edilmedi. 1999 yılında bir Hırvat film eleştirmenleri grubu tarafından şimdiye kadarki en iyi Hırvat filmi olarak ilan edildi.

Rusya kökenli Alexander Grin’in 1920 tarihli romanı Pacolovac’tan (Ratcatcher; Fare Avcısı) uyarlanan Izbavitelj sadece romanlarının yayınlanması için çabalamakla kalmayan aynı zamanda evinden atılmak üzere de olan ve kötü günler geçiren yazar Ivan Gajski’nin (Ivica Vidovic) hikayesini anlatıyor. Zagreb’in soğuğunda banklarda yatıp kalkmaya terk edilen Ivan sokakta kitap satan güzel Zagrebli Sonja Boskovic (Mirjana Majurec) ile tanışır. Aralarında bir bağ oluştuğunu gören Ivan bu numarayı hangi şartlar altında kullanacağını fark etmeksizin Sonja’nın numarasını alır. Gece için parkın banklarına seyirttiği sırada kendisine mukavva ile çevrilmiş, daha güvenli ve daha iyi bir bank öneren bir tanıdığına rastlar.  Sonja’nın nerede yaşadığını öğrenmek için telefon rehberini kullanan Ivan bir mağarayı andıran ve farelerle dolu binayı keşfeder ve Sonja’nın bir Profesör olan babasını öldürmeyi planlayan tuhaf bir adamın da dahil olduğu büyük bir ziyafete yolu düşer.

Orada olduÄŸunu fark ederek alarma geçen gruptan kaçar ve daha sonra bu karşılaÅŸtığı grubun yarı insan/yarı fare yaratıklardan oluÅŸan ve toplumu ele geçirmeyi planlayan bir grup olduÄŸunu ona açıklayan profesörün ta kendisi tarafından kurtarılır. Ivan, profesörün dünyayı bu lanetten kurtaracağına inandığı formül için gerekli kimyasalları temin ederek ona yardımcı olmayı kabul eder. Her ne kadar polisi bu konuda uyardığı zaman polis ona inanmasa da (ve gerçekten de fare-insanlardan hiçbir iz bulunmaz) ikili serumlarını geliÅŸtirmeye devam ederler ancak deney tamamlanmadan önce profesör gizemli bir ÅŸekilde öldürülür. Sinsi ve karanlık Fare Mesih tarafından idare edilen grup sessizce Ivan ve Sonja’yı izler ve ta ki beklenmeyen müttefikleri, belediye baÅŸkanı, ikiliyi ölene kadar kemirilmekten kurtarmak için yardım edene kadar sonları gelmiÅŸ gibi görünmektedir…ama her ÅŸey gerçekten de göründüğü gibi mi?

Hırvat yönetmen Krsto Papić‘in elinden çıkan bu film elbette eski Yugoslavya’da çekilmişti, arka plandaki Zagreb hem romantik bir güzelliğe hem de egzotik bir tuhaflığa sahip, dar sokaklardaki kaçış sahneleri Kinski’nin Nosferatu’sunun eskimeyen sokaklarını hatırlatıyor. Invasion of the Body Snatchers, They Live ve Society’nin zekice tasarlanmış bir karışımı olan bu film, düşük bir bütçe ve bazı mükemmel oyuncular ile nasıl gerçek ürperticilik ve dehşetin elde edilebileceğini gösteren bir ustalık dersi. Hevesli zum lens kullanılan bazı sahneler 1970’lerin prodüksiyon çizgisini ele veriyor olsa da bu film bir çiçek kadar taze. Tek plan çekim yönteminin kullanıldığı bu filmde daha sakar bir prodüksiyon ile kendilerini gülünç bir duruma düşürebilirlerdi, bununla birlikte hafif makyaj ve abartısız oyunculuk tuhaf bir şekilde inandırıcılık katıyor. ‘Deneyimli izleyiciler’ hikayenin nereye gittiğini ilk aşamalarda anlayabilecek olsalar da bu, ürkütücü atmosferin ve düşündürücü sosyal eleştirinin etkisini azaltmıyor, ki bu eleştirici bu dönemin Avrupa korku filmlerinin bir ön şartıdır. Kahramanın yırtık giysileri ve ekonomik sıkıntıdaki şehrin kirliliği filmde doğal olarak rol alan çok sayıdaki fare için harika bir ortam yaratıyor –en azından bunlardan biri oldukça gerçekçi bir ölümle karşılaşıyor. Şiddetle tavsiye edilir.

Tolga DemirtaÅŸ (tolga@iyikotufilm.com)